Waarom het publiek niet gek is op ‘Joker: Folie à Deux’

Filmstudio Warner zal voor 150 tot 200 miljoen dollar zijn broek scheuren aan superschurksequel Joker: Folie à Deux. De superheldenprent heeft het per definitie moeilijk, en misschien was die genreswitch naar een musical dus toch niet zo’n goed idee. Maar de film heeft vooral de ambitie van een arthouse blockbuster, die na dit debâcle mogelijk een uitstervend ras wordt.
(Een kortere versie van dit verhaal verscheen eerder in De Morgen.)
Waar ging het mis met Joker: Folie à Deux? Niet noodzakelijk in het feit dat regisseur Todd Philips van deze sequel een musical heeft gemaakt. Het probleem zit hem in de talloze keren dat u op uw horloge zult kijken, en u langzaam twee uur en achttien minuten van uw leven zult voelen wegtikken die u nooit meer terug zult zien. In wat De Morgen beschreef als een berekende déjà vu-ervaring, deels verhuld door die muzikale stukken. Rolling Stone noemde het een mislukt prestigeproject. Rogerebert.com vond hem “narratief, psychologisch en esthetisch incoherent.”
Op Metacritic haalde Joker: Folie à Deux een gemiddelde van 45 procent bij een aggregaat van 62 critici. Op Rotten Tomatoes kreeg hij een Tomatometer van 32 procent toebedeeld. Op IMDB gaven kijkers hem een 5,3 op 10. Niet waar een grote filmstudio wilt landen met een film die 200 miljoen dollar (184 miljoen euro) heeft gekost en nog eens een geschatte 100 miljoen dollar (92 miljoen euro) om ‘m in de markt te zetten.

Muziek ontdekt
Volgens Hollywoodvakblad Variety zal filmgigant Warner Bros. dan ook voor 150 miljoen dollar tot 200 miljoen dollar zijn broek scheuren aan Joker: Folie à Deux. Het rekensommetje daarachter is relatief eenvoudig: de film zal volgens projecties wereldwijd een teleurstellende 200 tot 215 miljoen dollar opbrengen in de bioscopen. Dat alleen al is dus niet genoeg om de kosten te dragen, en al dat geld gaat bovendien niet naar de filmstudio zelf: de bioscoopuitbater krijgt ongeveer – een glijdende schaal doorheen de vertoningsweken en wereldwijde verschillen mee in rekening genomen – de helft. De film zou 375 miljoen dollar tot 450 miljoen dollar aan bioscoopinkomsten moeten binnenhalen voor een break-even, rekende Variety voor op gezag van verschillende anonieme bronnen, maar zit daar dus ver vanaf. Terwijl de originele Joker in 2019, tegen de tijd dat hij de bioscoopzalen verliet, wereldwijd net iets meer dan een miljard dollar (993 miljoen euro) binnen had geharkt.

Dus wat hield het publiek precies thuis van Joker: Folie à Deux? De meest voor de hand liggende verklaring ligt in die genrepirouette: de muzikale intermezzo’s met Joaquin Phoenix en Lady Gaga. Op zich een valabele creatieve keuze, die Philips in de production notes van de film verdedigt als expressies van het bedremmelde hoofdpersonage dat “de muziek in zichzelf” vindt. Maar commercieel spelen ook de verwachtingen van het publiek mee. En dat was bij de eerste Joker vooral gecharmeerd door de groezelige seventiesthrillervibe, waar deze sequel dus ver vanaf zit. “Een film in een genre als de musical is altijd een gok”, zegt filmhistoricus Anke Brouwers. “Soms lukt het, zoals met La La Land en Barbie. Maar bij een deel van het publiek wordt de musical als een wat belegen genre beschouwd, eerder iets voor de jaren 1950 en 1960. En dan die combinatie met dat thrillergenre: wellicht hield dat heel wat bezoekers weg.”
Daar komt bij dat verfilmingen van Marvel- en DC-striphelden al eventjes niet meer de bioscoopkassa doen rinkelen.Vorig jaar was een annus horribilis wat dat betreft, met de zware flop van Disney’s The Marvels en Warners The Flash en Aquaman and the Lost Kingdom. Er blijven uitzonderingen als Deadpool & Wolverine (die meer dan een miljard dollar binnenhaalde op een budget van 200 miljoen dollar), maar het leerde studiobonzen vooral dat Marvel- en DC-helden geen garantie meer zijn voor winst aan de bioscoopkassa. “Superhelden verzekerden ooit een zeker niveau van inkomsten, maar er is geen bodem meer”, zei een van hen tegen Variety.

Heaven’s Gate-moment
Joker: Folie à Deux is geen échte superheldenfilm, maar ook dat helpt niet. De film brengt de bekende stripfiguur (Joker is al sinds 1940 de erfvijand van DC-superheld Batman) opnieuw in een arthouse blockbuster, het soort films die een breder publiek proberen te raken met bekende acteurs en hoge productiewaarden, maar wel visueel en thematisch worden voortgedreven door de visie van een ‘auteur’. Dat soort films is echter altijd al een gok geweest (kijk naar dure flops als Babylon in 2022 en Blade Runner 2049 in 2017), en dit jaar lopen de miskleunen wel heel erg dik: enkele maanden geleden nog stelde ook Furiosa: A Mad Max Saga teleur aan de box office.
De vrees luidt nu dat Hollywoodstudio’s na Joker: Folie à Deux hun vinger nog strakker op de knip zullen houden voor dure auteurproducties. Zie in dat opzicht ook Francis Ford Coppola’s Megalopolis en Kevin Costners Horizon, goeddeels gemaakt met het eigen fortuin van de makers, die allebei zelfs moeite hadden om een distributiedeal rond te krijgen binnen het Hollywood-studiosysteem.

In de filmblogosfeer viel de afgelopen dagen rondom Joker: Folie à Deux zelfs al meermaals een andere titel die niemand in Tinseltown graag op de lippen neemt: wat als het echec van die dure auteurfilms een nieuw Heaven’s Gate-moment heeft ingeluid? De één-op-éénvergelijking is extreem: het aangehaalde westernepos haalde in 1980 niet meer dan 3 miljoen dollar aan bioscoopinkomsten binnen (de film werd nauwelijks verdeeld buiten de V.S.) op een budget van 44 miljoen dollar, dat regisseur Michael Cimino toen bij elkaar kreeg dankzij zijn monstersucces met The Deer Hunter twee jaar eerder. De miskleun resulteerde in de min of meer gedwongen verkoop van filmstudio United Artists aan concurrent MGM.
Maar de film markeerde ook een moment waarop Hollywoodstudio’s komaf maakten met auteurgedreven films, en grotere creatieve controle gingen opeisen. Een variant van dat post-Heaven’s Gate-klimaat, zo wordt gevreesd, zou dus weleens kunnen terugkeren na Joker: Folie à Deux en de andere dure fiasco’s van dit jaar.


“Ik heb er moeite mee om de twee Joker-films als auteurfilms te beschouwen”, zegt Brouwers. “Wat de eerste deed was pure recyclage van Martin Scorsese’s Taxi Driver en The King of Comedy: het heeft weinig te maken met het soort cinema dat op bioscoopschermen verscheen in die New Hollywood-beweging uit de jaren 1970, waaraan Heaven’s Gate toen een einde maakte. Maar het klopt wel dat het klimaat in de nabije toekomst wellicht niet gunstig zal zijn voor ‘auteuristische’ films die veel geld kosten. Natuurlijk zijn er ook hier uitzonderingen – kijk naar het kassasucces van Oppenheimer – maar de zekerheden zijn weg. Eén element heeft Joker: Folie à Deux misschien wel rechtstreeks gemeen met Heaven’s Gate: zijn wat arrogante ambitie. Tweehonderd miljoen dollar voor een film van dit slag, het heeft iets onverantwoords. Net zoals Michael Cimino die destijds een flink deel van het miljoenenbudget uitgaf aan een massascène in de proloog.”

No Comments :